پهنه بندی و پایش یخبندان های ایران

برای پایش و پهنه بندی یخبندان های ایران و در راستای رسیدن به اهداف پژوهش به چندین پایگاه داده ای مختلف نیاز بود که می توان آنها را به چهار دسته کلی تقسیم بندی نمود. یکی داده های محیط سطحی، دومی داده های جو بالا، سومی شاخص ها و الگوهای پیوند از دور و چهارمی داده های رقومی ارتفاع است. از ترکیب داده های محیط سطحی و داده های رقومی ارتفاع برای پهنه بندی ویژگی های آماری یخبندان های ایران، از ترکیب داده های محیط سطحی و جو بالا برای تحلیل و پایش الگوهای همدید مرتبط با یخبندان های فراگیر ایران و از ترکیب داده های محیط سطحی و شاخص های پیوند از دور جهت شناسایی ارتباط بین الگوهای پیوند از دور و یخبندان های فراگیر ایران بهره گرفته شده است.نگاشت ویژگی های آماری یخبندان های ایران نشان داد که تاثیرگذارترین عامل در آرایش فضایی رخداد اولین روز یخبندان در ایران ارتفاع است . دو عامل ارتفاع و عرض جغرافیایی هم تاثیرگذارترین عوامل در آرایش فضایی رخداد آخرین روز یخبندان، طول دوره یخبندان و طول فصل رشد به شمار می آیند. و سرانجام آرایش فضایی فراوانی رخداد روزهای یخبندان نیز تابعی از ترکیب سه عامل ارتفاع، طول و عرض جغرافیایی است. برای تحلیل همدید روزهای همراه با یخبندان های فراگیر و بر اساس یک اصل مکانی، روزهای همراه با یخبندان های ایران به سه دسته یخبندان های فراگیر (رخداد همزمان یخبندان در بیش از 65 درصد از مساحت ایران)، یخبندان های نیمه فراگیر (رخداد همزمان یخبندان در بین 25 تا 65 درصد از مساحت ایران) و یخبندان های جزیی (رخداد همزمان یخبندان در کمتر از 25 درصد از مساحت ایران) تقسیم بندی شدند. نتایج حاصل از بررسی الگوهای همدید منجر به یخبندان های فراگیر و نیمه فراگیر ایران نشان داد که در سطوح پائینی جو برای بیشینه فراوانی روزهای همراه با یخبندان های فراگیر، یک نابهنجاری فشاری دو قطبی با یک مقدار مثبت در شمال شرق و یک مقدار منفی ضعیف در شمال غرب ایران بر روی کشور ترکیه مشاهده می شود (این موقعیت اندکی در ماه های مختلف جابجا و تضعیف می شود). بر اساس این نابهنجاری، پیکربندی الگوهای فضائی این گروه به گونه ائی خواهد شد که شرایط برای ورود واچرخندها هم از جانب شمال شرق و هم از جانب شمال غرب به ایران فراهم می شود. به عبارت دیگر با تقویت پرفشار سیبری و گسترش زبانه غربی آن بر روی دریای مدیترانه شرایط برای استقرار یک سامانه پرفشار بر روی این دریا فراهم می شود که نتیجه این استقرار، عقب راندن زبانه سامانه کم فشار موسمی سودان به عرض های جغرافیایی پایین تر و همچنین مهیا شدن شرایط همدیدی برای ریزش هوای سرد از عرض های جغرافیایی بالاتر به سمت نیمه غربی ایران است. همین شرایط، نابهنجاری های بردار باد در سطوح پایینی جو را که در نقشه های مرکب فصل زمستان قابل مشاهده است را نیز تشریح می کند به طوریکه جهت بردار باد در قسمت شمالی غربی ایران دارای یک گردش واچرخندی است که این نوع گردش بر روی دریای مدیترانه نیز قابل مشاهده است. در جنوب ایران نیز یک گردش واچرخندی ضعیف و با گستردگی کم بر روی اقیانوس هند قابل مشاهده است. برای کمینه فراوانی روزهای همراه با یخبندان های فراگیر نیز مشاهده می شود که کل منطقه مورد مطالعه ( 20 تا 60 درجه شمالی و 20 تا 75 درجه شرقی) تحت سیطره یک نابهنجاری منفی است که کانون مرکزی شدت آن بر روی ترکیه قرار گرفته است. لذا پیکربندی الگوهای فضایی این گروه نشان از تضعیف پرفشار سیبری و متعاقب آن عدم گسترش زبانه غربی آن تا دریای مدیترانه دارد که شرایط برای استقرار یک کم فشار ب گردش چرخندی بر روی دریای مدیترانه فراهم می شود که این الگو با نابهنجاری باد در سطح 850 هکتوپاسکال نیز هماهنگ است، لذا تحت این شرایط و با گسترش زبانه کم فشار موسمی سودان و تزریق رطوبت از واچرخند اقیانوس هند (دریای عرب) جو ایران شرایط مرطوب تر و گرمتری را تجربه می کند که این باعث کاهش فراوانی روزهای همراه با یخبندان های فراگیر بر روی ایران می شود.